IKE i IKZE, czyli bezpieczna emerytura

Mając 20 lub 30 lat niewiele osób zastanawia się, jak będzie wyglądało ich życie na emeryturze. Niesłusznie, ponieważ umiejętność myślenia perspektywicznego może przynieść znakomite efekty w przyszłości. Dlatego warto zainteresować się indywidualnymi kontami emerytalnymi (IKE) i indywidualnymi kontami zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). Są to dobrowolne produkty, pozwalające na samodzielne gromadzenie oszczędności emerytalnych przy zastosowaniu korzystnych rozwiązań podatkowych.

Prawo do wpłat na IKE lub IKZE ma każda osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat. Osoby w wieku od 16 do 18 lat mogą dokonywać wpłat na IKE lub IKZE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskują dochody z pracy na podstawie umowy o pracę.

Instytucjami finansowymi prowadzącymi IKE lub IKZE są:

  • fundusze inwestycyjne (oszczędzający może zawierać umowy o prowadzenie IKE lub IKZE z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo TFI i dokonywać konwersji jednostek uczestnictwa funduszy zarządzanych przez to samo towarzystwo),
  • podmioty prowadzące działalność maklerską,
  • zakłady ubezpieczeń,
  • banki (w takim przypadku umowa o prowadzenie IKE lub IKZE ma formę rachunku oszczędnościowego) oraz
  • dobrowolne fundusze emerytalne.

Oszczędzający może zmienić instytucję finansową prowadzącą jego IKE lub IKZE, dokonując wypłaty transferowej (bez obowiązku zapłaty podatku). Nadzór nad prowadzeniem IKE oraz IKZE przez instytucje finansowe sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Warto pamiętać, że na IKE lub IKZE może gromadzić oszczędności tylko jeden oszczędzający (nie może tego robić wspólnie np. małżeństwo). Oszczędzający na IKE ma prawo do zwolnienia podatkowego, jeżeli gromadzi oszczędności na jednym IKE, a oszczędzający na IKZE ma prawo do odliczenia od dochodu wpłat na IKZE, jeżeli gromadzi oszczędności na jednym IKZE. Podstawę prawną stanowi ustawa z 30 sierpnia 2019 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1808).

IKE – roczny limit wpłat i wypłata bez podatku

W ramach IKE w danym roku kalendarzowym można wpłacać środki do limitu określonego w ustawie.

W 2021 r. limit ten wynosi 15 777 zł.

Wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje na wniosek oszczędzającego:

  • po osiągnięciu przez niego 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55. roku życia oraz
  • spełnieniu warunku dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed złożeniem wniosku o wypłatę (tego warunku nie stosuje się do środków przeniesionych z PPE na IKE).
  • Wypłata może być, w zależności od wniosku oszczędzającego, dokonywana jednorazowo albo w ratach.
  • Oszczędzający, który dokonał wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, nie może ponownie założyć IKE.
  • Oszczędzający nie może dokonywać wpłat na IKE, z którego dokonał wypłaty pierwszej raty.

W przypadku IKE ulga podatkowa przewidziana jest na koniec oszczędzania. Wypłacając środki z IKE oszczędzający nie płaci podatku (otrzyma całą kwotę zgromadzoną na IKE).

IKZE – roczny limit wpłat i odliczenia od podstawy opodatkowania

Również w ramach IKZE w danym roku kalendarzowym można wpłacać środki tylko do limitu określonego w ustawie. W 2021 r. wynosi on 6310,80 zł. Dla osób prowadzących działalność gospodarczą (pozarolnicza działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych) limit ten jest podwyższony – w 2021 r. wynosi 9466,20 zł.

Inaczej niż w przypadku IKE, przy IKZE przewidziano uprawnienie do odliczenia wpłat z danego roku kalendarzowego od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wpłaty na IKZE odliczane są od: dochodu – przez podatnika opodatkowanego według skali podatkowej lub 19-procentowym podatkiem liniowym, albo przychodu – przez podatnika opodatkowanego ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Jeżeli wysokość dochodu w danym roku podatkowym jest niższa od wpłaty na IKZE, podatnik dokona odliczenia do wysokości dochodu. Pozostała kwota nie podlega odliczeniu w latach następnych.

Podstawą rozliczenia ulgi związanej z wpłatami na IKZE są dowody wpłat, to jest dokumenty stwierdzające poniesienie wydatku, wskazujące w szczególności dane identyfikujące podmiot dokonujący wpłaty, odbiorcę wpłaty, jej tytuł i kwotę. Dowód ten powinien zawierać również datę poniesienia wydatku, co pozwoli ustalić prawo do ulgi w danym roku.

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje, na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych.

  • Wypłata może być, w zależności od wniosku oszczędzającego, dokonywana jednorazowo albo w ratach.
  • Oszczędzający może w każdym czasie zmienić wniosek o dokonanie wypłaty w ratach i żądać wypłaty jednorazowej, o ile nie zostały wypłacone wszystkie środki zgromadzone na IKZE.
  • Wypłata w ratach środków zgromadzonych przez oszczędzającego następuje przez co najmniej 10 lat. Jeżeli wpłaty na IKZE były dokonywane przez mniej niż 10 lat, wypłata w ratach może być rozłożona na okres równy okresowi, w jakim dokonywane były wpłaty.
  • Oszczędzający, który dokonał wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, nie może ponownie rozpocząć gromadzenia oszczędności na IKZE.
  • Oszczędzający nie może dokonywać wpłat na IKZE, jeżeli została dokonana wypłata pierwszej raty.

Przy wypłacie z IKZE pobierany jest podatek w wysokości 10% (nie pobiera się podatku od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatku Belki).

Zwrot w każdym czasie i dziedziczenie środków

Oszczędzający może w każdym czasie wypowiedzieć umowę o prowadzenie IKE lub IKZE, co spowoduje zwrot zgromadzonych środków. Można wystąpić z wnioskiem o częściowy zwrot, jeśli te środki pochodziły z wpłat na IKE.

  • W przypadku, gdy na IKE oszczędzającego przyjęto wypłatę transferową z PPE, instytucja finansowa przed dokonaniem zwrotu – w ciągu 7 dni, licząc od dnia złożenia przez oszczędzającego wypowiedzenia – przekaże na rachunek bankowy wskazany przez ZUS kwotę w wysokości 30 proc. sumy składek podstawowych wpłaconych do PPE. Informacja o tej kwocie zostanie zaewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego jako składka na ubezpieczenie emerytalne.
  • Podlegające zwrotowi środki z IKE są pomniejszone o 19-procentowy podatek od zysków kapitałowych.
  • Natomiast kwoty uzyskane z tytułu zwrotu środków z IKZE stanowią przychód z innych źródeł, opodatkowany według skali podatkowej.

W umowie o prowadzenie IKE lub IKZE oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób, którym zostaną wypłacone środki zgromadzone na IKE lub IKZE w przypadku jego śmierci. W razie niewskazania tych osób, środki z IKE lub IKZE wejdą do spadku. Nabycie tych środków w drodze spadku nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

PFR Portal PPK pomaga przedsiębiorcom

W promocję omawianych programów zaangażowany jest PFR Portal PPK, który prowadzi działania informacyjno-edukacyjne na temat PPK dla pracodawców i pracowników.

W ofercie edukacyjnej znajdują się także bezpłatne szkolenia dotyczące rozliczenia subwencji dla przedsiębiorców z sektora MŚP, którzy otrzymali wsparcie w ramach Tarczy Finansowej PFR 2.0. Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju 2.0 to program mający na celu pomoc finansową firmom, które musiały ograniczyć lub zawiesić działalność z powodu sytuacji epidemiologicznej związanej z COVID-19 (więcej informacji na stronie: www.pfrportal.pl/tarcza-finansowa-pfr-2-0/).

Eksperci PFR Portal PPK prowadzą online również cykle dot. wezwań do zawarcia umowy z PPK: „Wezwanie do zawarcia umowy o zarządzanie PPK” oraz „Jak wdrożyć PPK po terminie?” (więcej informacji: www.mojeppk.pl/wezwania).

foto: pixabay.com