Od Kopernika do kreta na Marsie

Pod koniec listopada media obiegła informacja, że mamy polskiego astronautę, a to wszystko za sprawą Sławosza Uznańskiego, który został wybrany przez Europejską Agencję Kosmiczną do jej elitarnego grona astronautów.

Jest to ogromy sukces polskiego inżyniera, który pokonał aż 22 515 kandydatów, a jednocze- śnie szansa dla krajowego sektora kosmicznego, na który również zwrócona jest obecnie uwaga. Wybór Polaka na rezerwowego astronautę ESA jest tym bardziej znaczący, że w tym roku obchodzimy 10-lecie przystąpienia Polski do Europejskiej Agencji Kosmicznej, co dało impuls do dynamicznego rozwoju rodzimego sektora kosmicznego. Sukces Uznańskiego niewątpliwie zapisze się na kartach historii i dołączy on do grona znamienitych Polaków, którzy swoje życie zawodowe poświęcili na zgłębianie sekretów kosmosu.

A takich Polaków było wielu, zaczynając od przełomu XV i XVI wieku. Najsłynniejszą postacią tego okresu był astronom Mikołaj Kopernik, którego dzieło „O obrotach sfer niebieskich” szczegółowo przedstawiało heliocentryczną wizję układu planetarnego. Wiek później, w Gdańsku pracował Jan Heweliusz, którego regularne obserwacje nieba zaowocowały szeregiem przełomowych dzieł o tematyce astronomicznej. Międzynarodową sławę zdobył Aleksander Wolszczan, odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego. To dzięki jego odkryciu w 1992 roku po raz pierwszy uzyskano dowody, że nasz Układ Słoneczny jest tylko jednym z wielu we Wszechświecie, co zapoczątkowało masowe odkrywanie egzoplanet za pomocą teleskopów kosmicznych. Nie można oczywiście pominąć Mirosława Hermaszewskiego – jedynego jak dotąd polskiego kosmonauty, który w 1978 roku odbył swą podróż w przestrzeń kosmiczną na pokładzie statku załogowego Sojuz 30.

Poza wybitnymi jednostkami i ich osiągnięciami, warto też zwrócić uwagę na dynamiczny rozwój polskiego sektora kosmicznego. Kamień milowy stanowiło podpisanie przez Polskę w 1994 roku umowy z Europejską Agencją Kosmiczną o współpracy w zakresie pokojowego wy- korzystania przestrzeni kosmicznej. Na jej podstawie Polacy zaczęli uczestniczyć w programach naukowych ESA, co zaowocowało obecnością rodzimych urządzeń na większości flagowych misji badawczych Agencji – Cassini-Huygens, Integral, Mars Express, Rosetta, Venus Express i Herschel. W tym samym czasie zaczęły powstawać pierwsze polskie firmy prywatne oferujące usługi oparte na technikach satelitarnych.

Początek XXI wieku przyniósł intensyfikację współpracy z ESA. W 2007 roku podpisano Porozumienie o Europejskim Państwie Współpracującym, dzięki czemu sfinansowanych zostało 45 projektów na łączną kwotę 11,5 miliona euro, realizowanych przez polskie firmy, instytucje naukowo–badawcze i uczelnie wyższe we współpracy z ESA. Równocześnie wyraźnie wzrosła liczba, jakość oraz zaawansowanie produktów i usług wykorzystujących techniki satelitarne, oferowanych przez polskie firmy. W 2012 roku Polska stała się dwudziestym państwem członkowskim Europejskiej Agencji Kosmicznej. Dzięki temu polskie podmioty mają dostęp do infrastruktury naziemnej i kosmicznej, współpracują z agencjami narodowymi i największymi firmami sektora kosmicznego, mając możliwość rozwoju rodzimych technologii i znaczącego udziału w łańcuchu dostaw międzynarodowych projektów kosmicznych. Polska ma także możliwość rozwoju kadr, udziału w licznych programach edukacyjnych, wymiany wiedzy i doświadczeń z innymi krajami, a także uczestnictwa w przełomowych projektach. Dla polskich firm i ośrodków badawczych otworzyło to drogę do szybszego rozwoju technologii kosmicznych i technik satelitarnych poprzez możliwość pełnoprawnego uczestnic- twa w większości programów Agencji. W ciągu ostatnich 10 lat polskie podmioty pozyskały kontrakty na kwotę 140 mln euro w ramach przetargów ESA. Dzięki temu stajemy się ważnymi i rozpoznawalnymi partnerami w europejskich programach kosmicznych.

 

Oskar Zdunek

Główny specjalista w Departamencie Strategii i Współpracy Międzynarodowej Polskiej Agencji Kosmicznej, oficer łącznikowy ds. Przemysłu Europejskiego Obserwatorium Południowego oraz punktu kontaktowego do spraw EUMETSAT w Polsce oraz Community Manager w Cosmic
Hub. W Polskiej Agencji Kosmicznej odpowiedzialny m.in. za działania związane z nawigacją satelitarną, obserwacjami Ziemi, współpracę przy przygotowywaniu dokumentów
i stanowisk w ramach prac krajowych, unijnych i międzynarodowych zespołów i grup roboczych związanych z polityką przemysłową oraz rozwojem sektora kosmicznego, a także zaangażowany w projekt SUN z H2020. Ekspert polskiej delegacji do Europejskiej Agencji Kosmicznej w dziedzinie nawigacji satelitarnej i obserwacji ziemi oraz doradca w EUSPA Administrative Board. Poprzednio kierownik biura Związku Pracodawców Sektora Kosmicznego, gdzie był odpowiedzialny za upowszechnianie wiedzy o branży kosmicznej, zarządzanie relacjami z członkami związku, organizację wydarzeń, realizację konkursu stażowego oraz zarządzanie projektami. Ukończył z wyróżnieniem Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Polskie firmy szczególnie aktywne są w takich dziedzinach, jak robotyka i automatyka, mechatronika, systemy zasilania urządzeń pokładowych, systemy optyczne i komunikacyjne dla satelitów, sensory i penetratory gruntu dla sond kosmicznych, oprogramowanie testujące systemy i podsystemy obiektów wynoszonych na orbitę, optyka, optoelektronika, systemy orientacji na orbicie i korekcji orbity, systemy zasilania, technologie materiałowe i kompozyty czy technologie materiałów pędnych i napędów. Znaczny potencjał istnieje także w systemach obserwacji przestrzeni kosmicznej, zarówno optycznych, jak i radarowych. Ponadto polskie firmy oferują usługi oparte na wykorzystaniu technik satelitarnych. Od kilku lat trwają też prace nad w pełni odzyskiwanymi polskimi rakietami suborbitalnymi, które w zamierzeniu mają osiągać pułap powyżej 100 km (tzw. linię Karmana – umowną granicę kosmosu). Projektowane są one tak, aby mogły zabrać kilkudziesięciokilogramowy ładunek, np. różnego rodzaju eksperymenty naukowo-inżynieryjne, do przeprowadzenia których wymagane są warunki mikrograwitacji.

W 2012 ROKU POLSKA STAŁA SIĘ DWUDZIESTYM PAŃSTWEM CZŁONKOWSKIM EUROPEJSKIEJ AGENCJI KOSMICZNEJ. DZIĘKI TEMU POLSKIE PODMIOTY MAJĄ DOSTĘP
DO INFRASTRUKTURY NAZIEMNEJ
I KOSMICZNEJ, WSPÓŁPRACUJĄ
Z AGENCJAMI NARODOWYMI
I NAJWIĘKSZYMI FIRMAMI SEKTORA KOSMICZNEGO

Polska posiada własną agencję kosmiczną, Polską Agencję Kosmiczną, w skrócie POLSA. Ta stosunkowo młoda, bo powołana w 2014 roku, agencja wykonawcza Ministerstwa Rozwoju i Technologii, ma za zadanie wspierać polski przemysł kosmiczny. POLSA współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. Przykładowo w 2021 POLSA podpisała Porozumienie Artemis Accord, dotyczące współpracy z NASA w obszarze eksploracji kosmicznej, a od 2022 r. współpracuje przy wspólnych projektach kosmicznych z agencjami kosmicznymi i partnerami m.in. z Turcji, Argentyny i Australii. Polska Agencja Kosmiczna odpowiada też za promocję polskiego sektora kosmicznego w kraju i za granicą. W ramach jednego z projektów, POLSA wraz z CIC Warsaw stworzyła Cosmic HUB, innowacyjne miejsce dla kosmicznych przedsiębiorców, pasjonatów, startupowców i innowatorów. Miejsce to łączy mentorów i ekspertów z zakresu technologii kosmicznych i akceleracji startupów z osobami stawiającymi pierwsze kroki w branży.

Obecnie, zaledwie 10 lat po przystąpieniu Polski do ESA, mamy dynamicznie rozwijający się sektor kosmiczny składający się z 331 podmiotów zarejestrowanych na stronie przetargowej ESA, z których 79% stanowią przedsiębiorstwa, natomiast 21% to centra badawczo-rozwojowe oraz uczelnie wyższe. Spośród podmiotów przemysłowych 60% to MŚP, a pozostała część́ posiada status dużej firmy. Do tego od niedawna polska ma rezerwowego astronautę. Co czeka nas za kolejne 10 lat? Możliwości są nieograniczone, bo to jedyna branża, gdzie nawet „sky in NOT the limit”.

 

POWIĄZANE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA