Iskra, która wznieca pożar, czyli jak się nie dać wypaleniu zawodowemu

Czy przyszedł moment, w którym to, co kiedyś napędzało Cię do działania w pracy, przestało mieć znaczenie? A może wyzwania, które wcześniej podejmowałeś z entuzjazmem, nie dają Ci już takiej satysfakcji, jakie kiedyś? Czy pojawiło się uczucie, że wartości firmy, w której pracujesz, nie znajdują odzwierciedlenia w Twoich przekonaniach? Jeśli te sytuacje są Ci bliskie, to powinna się w Twojej głowie zapalić czerwona lampka, ostrzegająca Cię przed wypaleniem zawodowym.

 Pierwsze symptomy

Wypalenie zawodowe to odpowiedź organizmu na stres, najczęściej wskutek przepracowania lub wykonywania monotonnej i nudnej pracy. Najbardziej narażone na występowanie tego zjawiska są osoby mające częsty kontakt z czynnikami stresogennymi. W grupie wysokiego ryzyka znajdują się prezesi, managerowie i przedsiębiorcy, a także osoby mające częsty kontakt z innymi: nauczyciele, trenerzy, pedagodzy, pielęgniarki, lekarze oraz handlowcy. Pierwsze symptomy są często bagatelizowane. Szczególnie naszą uwagę powinny zwrócić problemy ze snem, podwyższone ciśnienie, częste bóle głowy, chroniczne zmęczenie. Jeśli do tego dochodzi uczucie irytacji, przygnębienia i bezsilności jest to bardzo wyraźny znak, że należy uważnie przyjrzeć się swojemu stylowi życia i środowisku zawodowemu.

Źródła wypalenia

Według prof. Christiny Maslach źródła wypalenia zawodowego nie leżą w odporności psychicznej pracownika, lecz wewnątrz firmy lub organizacji. Wyróżniła ona 6 obszarów pracy, które wpływają na ryzyko wystąpienia tego zjawiska. Jako pierwsze wskazuje nadmierne obciążenie pracą, urzeczywistniające się w tym, że pracownik staje się ofiarą tak zwanej „optymalizacji”, czyli ma coraz więcej obowiązków, a czas na ich wykonanie pozostaje taki sam, jak wcześniej. Kolejnym obszarem jest brak kontroli, czyli pracownik nie ma żadnego wpływu na to, co dzieje się w firmie. Jego zdanie nie jest brane pod uwagę, umiejętności nie są wykorzystywane, a wszelkie inicjatywy natrafiają na opór ze strony pracodawcy. Według Maslach w kwestii wypalenia zawodowego równie ważny jest brak nagrody za pracę i zaangażowanie. Nieważne, jak się pracownik stara i tak nie zostanie doceniony przez innych – to może skutecznie osłabić motywację do pracy. Załamanie wspólnoty to kolejny czynnik sprzyjający wypaleniu. Brak wsparcia ze strony współpracowników i pracodawców, a nawet otwarta rywalizacja i ogólna wrogość prowadzi do coraz gorszego samopoczucia. Kolejnym czynnikiem jest brak sprawiedliwości, objawiający się w poczuciu ciągłego wykorzystywania przez pracodawcę. I w końcu: konflikt wartości, kiedy to pracownik odczuwa duży rozdźwięk pomiędzy swoimi wartościami a wartościami reprezentowanymi przez firmę.

Zmiana pracy czy zmiana siebie?

W przypadku wypalenia zawodowego nie zawsze zmiana pracy jest najlepszym rozwiązaniem. Uciekanie od problemów nie sprawi, że one znikną. Zamiast tego, można pracować nad sobą i sprawić, aby satysfakcja z pracy zawodowej znacznie się zwiększyła. Oczywiście w skrajnych przypadkach zmiana miejsca pracy może się okazać jedyną opcją. Jeśli pracodawca lub współpracownicy dopuszczają się mobbingu, to należy jak najszybciej opuścić takie środowisko. W innych przypadkach zacznij od tego, aby wziąć sprawy w swoje ręce.

Po pierwsze bądź świadom pierwszych symptomów. Przyjrzyj się sobie i funkcjonowaniu firmy, w której pracujesz. Sprawdź, czy od jakiegoś czasu nie męczy cię frustracja albo przypadkiem nie spadła Ci wydajność, zmniejszyły się zaangażowanie i kreatywność, a może zauważyłeś u siebie brak entuzjazmu? Jeśli widzisz pierwszą iskrę, która może doprowadzić do wypalenia zawodowego, natychmiast reaguj. Jak? Przede wszystkim zadbaj o dobre relacje z innymi, zarówno w pracy, jak i poza nią. Dzięki temu będziesz miał niezbędne w takich momentach wsparcie.

Po drugie, rozwijaj swoją pasję. Mając odskocznię, coś, co pozwoli Ci się zregenerować po całym dniu pracy, dajesz sobie czas na wzięcie oddechu i skupienie się na czymś innym niż tylko obowiązki zawodowe. Jeśli do tej pory nie starczało Ci czasu lub chęci na odkrywanie swojej pasji, to przejdź przez następujące pytania, które pomogą Ci ją określić:

  1. Co przychodzi Ci bez trudu i jednocześnie sprawia, że jesteś zrelaksowany i zadowolony?
  2. Do czego nie musisz się motywować, bo automatycznie masz na to ochotę?
  3. Co daje Ci energię i pozytywnie nastraja?

Po trzecie, zacznij pracować nad swoimi reakcjami w trudnych sytuacjach. Kontrolowanie własnych emocji to kluczowy element pracy z innymi. Wyznaczaj też sobie realistyczne cele i zwróć przełożonemu uwagę, jeśli to, o co Cię prosi, przekracza Twoje możliwości czasowe lub kompetencyjne.

I po czwarte: pamiętaj o urlopie! Relaks, słońce i beztroskie chwile z rodziną pozwolą Ci naładować baterie i znów cieszyć się wykonywaną pracą.

Wypalenie zawodowe to zjawisko, które dotyka wiele osób. Na szczęście są sposoby, aby sobie z nim radzić. Najważniejsze, aby nie bagatelizować pierwszych symptomów i natychmiast reagować. Równowaga w życiu prywatnym i zawodowym to kluczowy czynnik pozwalający zachować odpowiednią jakość życia we wszystkich jego obszarach.