Co zmieniło się w nowych krajach Unii po 2004 roku

Zaledwie kilka lat po fali akcesji w 2004 r., obejmującej Estonię, Łotwę, Litwę, Maltę, Polskę, Słowację, Słowenię, Czechy, Węgry i Cypr, zmiany i korzyści po 20 latach są spektakularne

Polska

Premier Polski Leszek Miller świętował Dzień Przystąpienia w 2004 r. w niemiecko-polsko-czeskim trójkącie granicznym niedaleko Żytawy wraz z ówczesnym kanclerzem Gerhardem Schröderem (SPD) i swoim czeskim odpowiednikiem Vladimirem Spidlem. Polska najbardziej skorzystała na rozszerzeniu UE na wschód – PKB na mieszkańca podwoił się do 14 750  euro. Od 2012 roku stopa bezrobocia spadła z kilkunastu do 2,8 proc. Dziś, pomimo niedawnych wstrząsów spowodowanych wojną na Ukrainie, Polska cieszy się dobrze zróżnicowaną strukturą gospodarczą, dobrą integracją z regionalnymi łańcuchami dostaw, stabilnością makroekonomiczną i solidnym sektorem finansowym. Rynek pracy wspiera znaczny wzrost płac i konsumpcji prywatnej. Zagrożenie ubóstwem jest jednym z najniższych w całej UE. Niemieckie firmy zainwestowały w Polsce w 2021 roku około 37 miliardów euro.

Republika Czeska

Przystąpienie Republiki Czeskiej świętowano w wielu miejscach, m.in. na przejściu granicznym w miejscowości Potucky. Republika Czeska nie mogła się doczekać członkostwa – ze zwiększonym dostępem do środków finansowych na modernizację gospodarki – co również doprowadziło do licznych zarzutów o korupcję. Ale wraz z otwarciem gospodarki, dobrobyt gwałtownie wzrósł. Na przykład podwoiła się produkcja papieru w Czechach. Realny PKB na mieszkańca wzrósł mniej więcej o 50 procent, do 18 370 euro, w porównaniu z nieco poniżej 29 000 euro w UE-27. Stopa bezrobocia w Czechach spadła od 2012 r. o ponad połowę, a w 2023 r. wyniosła jedynie 2,6 proc. Gospodarka wykazuje wysoki poziom integracji w zakresie międzynarodowych inwestycji i handlu. Zagrożenie ubóstwem wynoszące 12 proc. jest najniższe w UE.

Słowacja

Dzięki wsparciu unijnego instrumentu „Łącząc Europę” Słowacja stała się łącznikiem między Polską a państwami członkowskimi Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej w zakresie nowych źródeł dostaw gazu ziemnego po zakończeniu taniego importu rosyjskich rurociągów. Słowacja dołączyła do strefy Schengen w 2007 r., a do strefy euro w 2009 r. Kraj znacząco skorzystał na otwarciu na Zachód oraz na funduszach spójności UE, które wpłynęły także na modernizację infrastruktury i transportu. Słowacja podwoiła na przykład produkcję metali. Podobnie jak w innych nowych krajach członkowskich  UE z Europy Wschodniej, po 2004 r. bezrobocie początkowo wzrosło, a potem, od roku 2012 spadło z 13,9 do 5,8 proc. W ciągu 20 lat gospodarka rosła średnio o siedem procent rocznie. PKB na mieszkańca wzrósł z 9 360 do 16 490 euro.

Słowenia

Przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi i premier Anton Rop na przejściu granicznym między Włochami a Słowenią w Nowej Goricy świętowali przystąpienie Słowenii do UE. Pomimo początkowej niepewności, w Słowenii panuje obecnie opinia, że UE zapewniła krajowi dobrobyt gospodarczy i międzynarodowe uznanie – wielu obywateli skorzystało z możliwości studiowania lub pracy za granicą. Kraj wprowadził euro w 2007 roku i dołączył do strefy Schengen. Podobnie jak inne kraje Europy Wschodniej, Słowenia stała się – częściowo dzięki atrakcyjnym ofertom zachęt podatkowych – ważnym partnerem handlowym oraz dostawcą towarów i usług dla niemieckiego, austriackiego oraz włoskiego przemysłu, m.in. w zakresie budowy maszyn, przemysłu motoryzacyjnego i elektrotechniki. W dwóch rundach, 2007-2013 i 2014-2020, kraj otrzymał kilkadziesiąt miliardów dotacji z funduszy UE na rozwój gospodarczy. Od 2012 r. stopa bezrobocia spadła o ponad połowę do 3,7 proc., a PKB na mieszkańca wzrósł z nieco poniżej 16 000 do ponad 22 000 euro w 2023 r.

Węgry

Węgierscy maratończycy przybyli do brukselskiego parku Cinqantenaire w dniu rozszerzenia UE na wschód z flagami nowych krajów przystępujących. Z prawicowym i przyjaznym Rosji Victorem Orbanem na czele Węgry zyskały ostatnio niewielu przyjaciół jako „enfant terrible” UE-27. Bruksela wstrzymała fundusze ze względu na poważne ograniczenia praworządności. Komisarz UE Elisa Ferreira obliczyła niedawno, jakie korzyści kraj odniósł dzięki członkostwu: w ciągu 20 lat w ramach polityki spójności przekazano 50 mld euro z różnych puli – średnio 5 000 euro na mieszkańca – na rzecz 70 000 przedsiębiorstw i państwa. Powstało 90 000 miejsc pracy. Stopa bezrobocia na Węgrzech zmalała z 10,7 proc. w 2012 r. do 4,1 proc. w 2023 r., a realny PKB na mieszkańca wzrósł z 9 520 do 14 370 euro. Zagrożenie ubóstwem spadło do 18,4 proc.

Litwa

1 maja 2004 r. przed Pałacem Prezydenckim podniesiono flagę UE. Dla małej Litwy przyłączenie się do UE po zakończeniu zimnej wojny było mile widzianym aktem konsolidacji państwa – choć towarzyszyły mu obawy, że biurokratyczny ciężar dostosowania się do prawa UE może być przytłaczający. Postęp gospodarczy pomógł temu krajowi bałtyckiemu lepiej przetrwać wstrząsy zewnętrzne, takie jak kryzys finansowy w 2008 r., pandemia COVID-19 i wojna na Ukrainie – twierdzą obserwatorzy. Realny PKB od 2004 r. do 2023 r. podwoił się do 14 850 euro na mieszkańca, a bezrobocie spadło o ponad połowę do 6,5 proc. w porównaniu do 2012 r.

Estonia

Estonia uważana jest dziś za pioniera administracji cyfrowej, co świętowali na szczycie cyfrowym premier Kaja Kallas i kanclerz federalny Olaf Scholz (SPD) w 2022 r., ale także za wzorowego ucznia we wdrażaniu przepisów europejskich. Początkowo jednak akcesja była przede wszystkim sprzeciwem przeciw silnemu wewnętrznemu eurosceptycyzmowi mniejszości rosyjskiej i ludności wiejskiej. Jako jedyny kraj, obok Litwy, w ciągu ostatnich dziesięciu lat Estonia w pełni wdrożyła unijne środki z polityki spójności na rzecz integracji z UE. Od momentu przystąpienia w 2004 r. bałtyckie państwo UE zwiększyło swój PKB na mieszkańca o 50 proc., do 15 370 euro. W ciągu ostatnich 10 lat stopa bezrobocia spadła z 9,9 do 6,4 proc.

Łotwa

20 lat po przystąpieniu do UE państwo bałtyckie stanowi element składowy tzw. unijnej strategii cyberbezpieczeństwa. W ramach regionalnego projektu „Pierścień Bałtycki”, którego celem jest połączenie Szwecji i Finlandii trasą światłowodową przez kraje bałtyckie, Łotwa stanie się łącznikiem z globalną chmurą, usługami cyfrowymi i międzynarodowymi węzłami komunikacyjnymi dla innych krajów europejskich. Według Komisji Europejskiej, od momentu przystąpienia do UE gospodarka Łotwy odnotowuje średnioroczną stopę wzrostu na poziomie siedmiu procent. PKB na mieszkańca wzrósł w tym okresie z 7 340 do 13 220 euro. Bezrobocie spadło z dwucyfrowej liczby do 6,5 proc. w 2023 roku.

Cypr

Odrzucenie przez Greków tzw. planu Annana skutkowało faktycznym przystąpieniem 1 maja 2004 roku do Unii Europejskiej tylko greckiej części wyspy. Zgodnie z decyzją podjętą na szczycie w Kopenhadze w 2002 roku cały Cypr został włączony do Unii Europejskiej, jednakże na północnej części wyspy zawiesza się obowiązywanie prawa unijnego. W ostatnich latach Cypryjski Program Rozwoju położył szczególny nacisk na odbudowę, ochronę i poprawę ekosystemów, oprócz wsparcia infrastruktury, w celu wzmocnienia rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego. Cele obejmują zachowanie różnorodności biologicznej, lepszą gospodarkę wodną i zapobieganie erozji gleby. Setki przedsiębiorstw rolniczych otrzymują wsparcie w zakresie wyników ekonomicznych i modernizacji. Podczas gdy dziesięć lat temu bezrobocie na Cyprze wynosiło nieco poniżej 12 proc., w 2023 roku stopa bezrobocia wyniosła 6,1 proc. Od 2004 r. PKB na mieszkańca wzrósł do 27 720 euro.

Malta

Wiosną maltańscy rolnicy wzięli także udział w protestach przeciwko europejskiej polityce rolnej. Konkluzja jest taka, że Malta jako członek UE zyskała na znaczeniu jako małe państwo wyspiarskie na Morzu Śródziemnym. Produkcja gospodarcza podwoiła się. Tworzenie sieci kontaktów doprowadziło do większego znaczenia międzynarodowego, gospodarka w coraz większym stopniu zwraca się w stronę usług, a produkcja w kierunku produktów technologicznych o wyższej wartości. Od czasu wprowadzenia euro Malta w mniejszym stopniu boryka się z ryzykiem związanym z małą walutą, a deficyt spadł do zrównoważonego poziomu. Od roku 2004 PKB na mieszkańca wzrósł z 14 120 do 25 160 euro. Od 2012 r. bezrobocie spadło o połowę, do 3,1 proc.

AM