Farmaceutyczna inżynieria

Branża farmaceutyczna należy do najbardziej innowacyjnych, przoduje też w wydatkach na badania i rozwój. Wciąż pojawiają się nowe lub ulepszone leki, dzięki którym terapie są coraz skuteczniejsze

Polskie firmy farmaceutyczne przeznaczają na inwestycje, badania i rozwój większą część zysków, a współpraca z ośrodkami naukowymi przynosi coraz lepsze efekty. Zdecydowane zmiany nastąpiły po opracowaniu przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, na zlecenie Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego, „Strategii rozwoju krajowego przemysłu farmaceutycznego do roku 2030”. Zgodnie z nią przemysł farmaceutyczny ma się stać czołowym przemysłem wysokich technologii. Cele strategiczne wyznaczone w projekcie zakładają umocnienie pozycji lidera na rynku leków generycznych, podnoszenie poziomu innowacyjności, spójną i stabilną politykę lekową oraz zmniejszanie ujemnego salda w handlu zagranicznymi lekami. technika – telemedycyna i bioinformatyka. Rola IT oraz przetwarzanie informacji i analizy danych w pracach badawczo-rozwojowych są nie do przecenienia. Deloitte w raporcie „Healthcare and Life Sciences Predictions 2020: A bold future?” przewiduje, że w ciągu najbliższych lat farmację czeka cyfrowa rewolucja. O jej rozpoczęciu świadczy np. opracowanie algorytmu komputerowego przez amerykańskich naukowców, który oblicza dawki leku według danych klinicznych pacjentów, takich jak stan wątroby, wydolność nerek i waga, oraz tworzy pliki gotowe do użytku w drukarce 3D.

Nanocząsteczki i polimery

Szybko rozwijającą się dziedziną wykorzystywaną w farmacji jest nanotechnologia, która znalazła zastosowanie np. w badaniach nad sposobem bardzo precyzyjnego podawania leków, ale nie tylko. Wciąż trwają badania nad poprawą wchłaniania się substancji czynnych i wydłużaniem okresu półtrwania leku. Nanotechnologia pomogła też naukowcom Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk w opracowaniu antybakteryjnych materiałów, które niszczą bakterie, a jednocześnie nie są szkodliwe dla zdrowia. Mniej zakażeń w szpitalach, przyspieszenie gojenia ran, krótszy czas hospitalizacji oraz lepszą higienę odzieży sportowej mają zapewnić pokrycia nanokompozytowe.

– Nowa metoda wytwarzania nanokompozytowych pokryć antybakteryjnych jest uniwersalna i może służyć do modyfikowania powierzchni różnych materiałów. Po zmodyfikowaniu materiały wykazują właściwości antyseptyczne, a jednocześnie pozostają bardzo przyjazne dla ludzkich komórek – wyjaśniają dr Katarzyna Wybrańska i prof. Marcin Fiałkowski z Instytutu Chemii Fizycznej PAN.

Pokrycie może być używane nie tylko w medycynie, lecz także w życiu codziennym, jak podkreślają naukowcy, np. w materiałach używanych do produkcji skarpetek, wkładek do butów i bielizny oraz odzieży sportowej. Zwłaszcza że wytwarzanie nanokompozytowych pokryć nie jest ani kosztowne, ani pracochłonne. Pokrycia powstają w roztworach związków boru zawierających koloidalne nanocząstki złota.

– Po wprowadzeniu czynnika wywołującego polimeryzację na powierzchni zanurzonego w koloidzie przedmiotu w ciągu kilkunastu minut osadzają się nanokompozyty złota. Łączenie z podłożem ma charakter chemiczny, charakteryzuje się więc znaczną trwałością – tłumaczą naukowcy.

Złoto nie należy wprawdzie do najtańszych materiałów, ale rekompensować to może trwałość nanokompozytowych pokryć, które nie niszczą się w praniu. To tylko jeden z przykładów badań nad opatrunkami nowej generacji. Wciąż trwają prace nad plastrami z inteligentnymi polimerami, hydrożelami. W technologiach i urządzeniach do profesjonalnej terapii ran chronicznych oraz terapii bólu specjalizuje się m.in. poznańska firma MedVentures, w której pracuje grupa biotechnologów, biologów molekularnych i genetyków. Naukowcy zajmują się również badaniami nad klonowaniem molekularnym oraz inżynierią białkową genów, kodujących czynniki stymulujące gojenie się ran.

Innowacje i biznes

MedVentures to niejedyna firma pracująca w parku technologicznym. W Gdańskim Parku Naukowo-Technologicznym nową jednostkę powołała Polpharma. Jej celem jest wspieranie rozwoju i komercjalizacji projektów badawczych z dziedziny biotechnologii, medycyny i profilaktyki zdrowia. Gdansk Life Sciences Center ma pomagać i doradzać twórcom innowacyjnych pomysłów z uczelni i instytutów badawczych z całej Polski. Ułatwi też ich realizację w swoich laboratoriach na zasadzie non profit.

– Biznes i nauka powinny wspólnie dążyć do zamiany innowacyjnych pomysłów w konkretne rozwiązania, które mogą być wprowadzone na rynek. Jako lider polskiego rynku farmaceutycznego działający w sektorze biotechnologii chcemy dzielić się naszym doświadczeniem oraz możliwościami naszych laboratoriów, wspomagając wdrożenia projektów przynoszących realną korzyść społeczeństwu – podkreśla Jerzy Starak przewodniczący Rady Nadzorczej Polpharmy, jednej z najbardziej innowacyjnych firm w Polsce. Polpharma ma siedem ośrodków rozwojowych dostarczających 30–40 rozwiązań rocznie. Specjalizuje się w lekach generycznych. W Starogardzie Gdańskim stworzyła jeden z największych ośrodków rozwojowych w Europie Środkowo-Wschodniej, wyposażony w nowoczesny sprzęt analityczny i urządzenia do produkcji w skali laboratoryjnej i półtechnicznej. Ma też wielki potencjał, ponieważ dwa najważniejsze trendy w rozwoju branży farmaceutycznej to rozwój rynku leków generycznych, związany ze starzeniem się społeczeństw, zwłaszcza w Europie, oraz wykorzystanie biotechnologii jako narzędzia do produkcji leków.

Bio ma przyszłość

W Polsce działalność z zakresu biotechnologii prowadzi 70 firm. W lekach biopodobnych i biotechnologicznych specjalizuje się m.in. Polpharma Biologics – oddział Polpharmy – oraz Mabion. Ostatnia ze spółek kończy badania nad farmaceutykiem MabionCD20, który będzie stosowany w leczeniu nowotworów krwi i RZS (reumatoidalnego zapalenia stawów). Jest to produkt biopodobny do preparatu MabThera/Rituxan. W lekach onkologicznych specjalizuje się również Selvita. Spółka świadczy także usługi badawczo-rozwojowe dla sektora chemicznego oraz biotechnologii i farmacji. Jej dwa najbardziej zaawansowane projekty to: SEL24 i SEL120 stosowane w leczeniu nowotworów hematologicznych. Pierwszy ma już zgodę na rozpoczęcie badań klinicznych. Selvita pracuje też nad platformą immunoonkologiczną, której celem jest opracowanie nowych unikalnych terapii epigenetycznych oraz projektów onkologicznych celujących w metabolizm nowotworów. Inne firmy też nie próżnują.